Vaccins: now is the time!

De zomer lijkt nog veraf. Toch moeten we een reis lang op voorhand voorbereiden als we er zo veel mogelijk van willen genieten. We vergeten vaccins niet vaak… maar we denken er wel te laat aan! We moeten tijdig aan vaccinaties tegen bepaalde ziektes denken om optimaal beschermd te zijn.

De vaccins die nodig zijn om op vakantie te vertrekken hangen meestal af van de bestemming en het soort reis, net als van de leeftijd van de vakantiegangers. Vaccins zijn ontwikkeld en worden nuttig bevonden als de ziektes waartegen ze je beschermen dodelijk zijn of ernstige gevolgen voor je gezondheid hebben op korte of lange termijn. Vaak is er ook geen echt efficiënte behandeling voor die ziektes.

Hepatitis A en B
Vakantiegangers kunnen overal ter wereld hepatitis A en B oplopen. Hoe de ziekte wordt overgedragen, verschilt nochtans. Besmetting met hepatitis A gebeurt via water of besmette voeding. Het virus veroorzaakt een ontsteking van de lever die vermoeidheid en klassieke icterus of ‘geelzucht’ teweegbrengt. Meestal heeft de ziekte geen ernstige gevolgen op lange termijn. Maar dat is niet altijd zo, want in zeldzame gevallen kan ze zelfs leiden tot cirrose. Bij hepatitis B verspreidt het virus zich na contact tussen twee cellen (bloed, seksueel…). Deze vorm van hepatitis is ernstiger: de symptomen ervan zijn zwaarder. Dan denken we aan vermoeidheid, maar vooral aan een chronische aantasting van de lever met cirrose en een groter risico op het ontwikkelen van cirrose en lever-adenocarcinoom.
Gelukkig bestaan er verschillende, al dan niet gecombineerde vaccins om je hiertegen te beschermen. In studies is aangetoond dat de bescherming levenslang kan blijven als het vaccinatieschema wordt voltooid. Deze vaccinatie is niet verplicht, maar wordt sterk aangeraden, of het nu om een avontuurlijke reis gaat of niet.

Gele koorts
Gele koorts is een van de tropische ziekten die via insecten wordt overgedragen. In dit geval gaat het om muggen (Aedes en Haemogogus). Het Amaril-virus veroorzaakt deze ziekte, die endemisch is in Afrika, Latijns-Amerika en Centraal-Amerika. Recenter zijn er enkele gevallen van gele koorts beschreven in China. Het klassieke ziektebeeld bestaat uit koorts, die na een tiental dagen incubatieperiode optreedt, in combinatie met hoofdpijn. We zouden kunnen denken dat het om griep, knokkelkoorts of malaria gaat. Bij ernstige vormen treedt er drie dagen later een periode van ‘rust’ op, waarna een hemorragisch syndroom optreedt in combinatie met braken van ‘donker bloed’, icterus en nierproblemen. In 50 tot 80% van de gevallen is de ziekte dodelijk na een fase van delirium en convulsies. Er bestaat geen specifieke behandeling. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 200.000 mensen elk jaar worden besmet en dat er 30.000 overlijden door de ziekte. Er bestaat dus een vaccin, dat efficiënt is en levenslang beschermt na een enkele injectie. Het is verplicht voor wie naar de intertropische zones in Afrika en Latijns-Amerika trekt.

Tyfus en paratyfus
Tyfus en paratyfus komen voor in alle landen waar de hygiëne te wensen overlaat. Dan denken we aan Afrika, Latijns-Amerika en Azië. Deze aandoeningen veroorzaken neerslachtigheid, anorexia en buikpijn met diarree of constipatie. Ze kunnen dodelijk zijn als er geen behandeling wordt ingesteld in ongeveer 10% van de gevallen voor tyfus en in minder dan 1% van de gevallen bij een behandeling met antibiotica. Maar er treedt steeds vaker resistentie op, meer bepaald tegen fluorochinolonen. Twee jaar geleden dook er een multiresistente stam op in Pakistan, wat zeker rechtvaardigt om deze vaccinatie als onontbeerlijk te beschouwen. Jaarlijks zien we 20 miljoen gevallen van tyfus wereldwijd: meer dan 200.000 patiënten per jaar overlijden aan de ziekte. Er bestaat een vaccin tegen tyfus waarvoor maar een enkele injectie nodig is voor wie naar de risicozones reist. De bescherming duurt drie jaar en de werkzaamheid bedraagt 60%.

Meningokokkenmeningitis
Meningokokkenmeningitis komt vaak voor en vinden we overal ter wereld terug. De types C en B komen meestal voor in het noordelijke halfrond, terwijl type A vooral wordt gezien ten zuiden van de Afrikaanse Sahara. Dit is wat we de ‘meningitis belt’ noemen, die zich verspreidt van Senegal naar het oosten, en van Ethiopië naar het westen (26 landen). Het type W bereikt ook de pelgrims die naar Mekka gaan. Vandaag zijn er verschillende vaccins beschikbaar: multivalente vaccins tegen types A, C, Y en W. In België krijgen baby’s sinds 2001 een vaccin tegen meningokokken van type C.

Tekenencefalitis
Tekenencefalitis is een belangrijke oorzaak van een infectie van het centrale zenuwstelsel in Oost-, Centraal- en Noord-Europa. De ziekte vinden we terug in het noorden van China, Mongolië en Rusland. De ziekte is endemisch in bosrijke streken van meerdere landen van centraal-Europa (non-tropical Eurasian forest belt of TBE-gordel). Deze gordel strekt zich uit van het noordoosten van Frankrijk tot het Japanse eiland Hokkaido. In 2011 werd het aantal gevallen geschat op 10 à 12.000 per jaar. Meestal blijft dit beperkt tot boshaarden. In Duitsland zijn er haarden in welbepaalde districten.
Er bestaan nochtans geen gemeenschappelijke diagnosecriteria voor tekenencefalitis, en er is ook geen definitie voor de risicozones. Er bestaan drie subtypes van het tekenencefalitis-virus: het Europese type, het oosterse type en het Siberische type. In de Baltische staten komen de drie subtypes voor. Teken dragen de virussen over. Er zijn verschillende vaccins beschikbaar, en vaccinatie is mogelijk voor kinderen vanaf één jaar. Er zijn drie injecties nodig, met een hervaccinatie om de 5 tot 10 jaar behalve bij personen van 60 jaar of ouder (herhaling om de drie jaar).

Hondsdolheid
Rabiës is endemisch in heel wat landen. We tellen steeds meer infecties, meer bepaald door vleermuizen die mensen hebben gebeten. De risico’s zijn echter heel klein als je vermijdt om wilde dieren aan te raken, ook al lijkt het of ze ziek zijn of slapen. Vaccinatie is mogelijk. Een behandeling na blootstelling kan ook.

En de andere vaccins?
We mogen de basisvaccinaties niet vergeten, want alle ziektes waartegen we in België vaccineren, komen ook in het buitenland voor. Vaccinatie tegen difterie, tetanus, kinkhoest of mazelen, bof en rubella blijft noodzakelijk. Hetzelfde geldt voor de griep. Voor wie in de lente of zomer naar het zuidelijke halfrond reist, is het vaak toch nuttig om zich (opnieuw) te laten vaccineren enkele weken voor vertrek, aangezien het daar dan herfst en winter is, en de virussen die er circuleren niet hetzelfde zijn. Ter herinnering, HPV-vaccinatie wordt aanbevolen voor zowel meisjes als jongens tussen 9 en 14 jaar. Er zijn drie verschillende vaccins beschikbaar in België. Bivalente en tetravalente vaccins hebben een 90% werkzaamheid tegen HPV 16 en 18, die 74% van de oncogene types uitmaken. Het tetravalente vaccin beschermt ook tegen HPV 6 en 11, welke verantwoordelijk zijn voor condylomata acuminata. Het nonavalente vaccin beschermt tegen 5 extra oncogene types en kan bescherming bieden tegen 90% van deze 7 oncogene virussen, met een werkzaamheid van 96%.
Voor meer nuttige informatie verwijzen we de patiënt die om advies vraagt naar een reiskliniek of het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. (www.itg.be)